Βιβή Αντωνογιάννη - Ιουλία Δημητρίου: Για την Ελλάδα, ρε γαμώτο! Το brand(y)ing, οι Ted(εξ), το όραμα

Όσο η χώρα «βυθίζεται στην κρίση» και ο κοινωνικός χρόνος επιταχύνεται (ενώ καταρρέουν παταγωδώς οι σταθερές, τα στεγανά και οι πεπατημένες του παρελθόντος), τόσο η κοινωνία αναζητά μετά μανίας απαντήσεις από «σοφούς», «ειδικούς» και «φωτισμένους ανθρώπους». Και ενώ, μας λένε, τα παλιά όρια αριστεράς-δεξιάς έχουν πια πάψει να υφίστανται, στη δημόσια σφαίρα μοιάζει να έχει συντελεστεί μια de facto επανενεργοποίηση των παλιών διαχωρισμών. Η αριστερά προσφεύγει στις παγκόσμιες διανοητικές αυθεντίες του «ριζοσπαστικού» λόγου, στους απανταχού (Δυτικούς) πεφωτισμένους στοχαστές που έρχονται στη χώρα κομίζοντας τα κλειδιά για την κατανόηση του παρόντος. Όλοι αυτοί (οι Ζίζεκ και οι Χαρντ και οι Μπαντιού) καλούνται να μας πουν «τι είναι αυτό που κάνουμε», δηλαδή «τι είμαστε», που πάντοτε ξεκινάει από μια αναδίφηση του πρόσφατου ελληνικού παρελθόντος και καταλήγει σε βαθυστόχαστες αναλύσεις για το (αιώνιο) παρόν μας: τι κάνουμε στις πλατείες και τους δρόμους, τι κάνουμε στις απεργίες και τις διαδηλώσεις, τι κάνουμε με την τρόικα, τα μνημόνια, την κρίση. Από την άλλη, ως εάν τα στρατόπεδα να έχουν χωρίσει αντανακλαστικά και σιωπηρά τον δημόσιο λόγο, η δεξιά προσφεύγει στους δικούς της γκουρού, στις δικές της «αυθεντίες», στους πρωτοπόρους εκπροσώπους της (επιχειρηματικής) ευδαιμονίας. Εκείνοι δεν έχουν ούτε χρόνο ούτε κέφι να ασχοληθούν με το παρόν ή το παρελθόν, what’s done is done. Οι ειδικοί της νέας επιχειρηματικότητας καλούνται να μας πουν «τι να κάνουμε», με ποιο τρόπο να «βγούμε από την κρίση», πώς να «την κάνουμε ευκαιρία», πώς να αρχίσουμε την «ανοικοδόμηση» της χώρας και τη «σωτηρία της πατρίδας».


Μια ιδέα του Ρίτσαρντ
Ο Ρίτσαρντ είχε τη συνήθεια να διοργανώνει στο σαλόνι του δείπνα, σε στυλ αρχαιοελληνικών συμποσίων και προσκεκλημένους εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής που πάντα θαύμαζε, με σκοπό την ανταλλαγή και ζύμωση πρωτότυπων ιδεών στο χώρο του πνεύματος και του επιχειρείν. Ο προικισμένος αρχιτέκτονας Ρίτσαρντ Σαούλ Γούρμαν, ζώντας στη ζηλευτή Καλιφόρνια και περιτριγυρισμένος από τους ταλαντούχους και φερέλπιδες καλεσμένους του, ανέπτυξε στα μέσα της δεκαετίας τoυ ’80 μια εξαιρετική, όπως αποδείχθηκε, ιδέα.

Η υλοποίηση της ιδέας του Ρίτσαρντ ονομάστηκε TED (Technology, Entertainment, Design), γνωστή και ως «TED, η απόλυτη εμπειρία για την καρδιά και το μυαλό, ένα συναρπαστικό ταξίδι στο μέλλον». Η εξέλιξη ήταν αλματώδης: από ανεπίσημη μάζωξη κλειστού κύκλου μετατράπηκε, στη δεκαετία του ’90, σε κλειστό ετήσιο συνέδριο. Το 2001, ο εκδότης Κρις Άντερσον αγόρασε τα δικαιώματα και μετέτρεψε αυτές τις συναντήσεις σε μη κερδοσκοπικό οργανισμό με την επωνυμία TED και στόχο τη Διάδοση Αξιόλογων Ιδεών. Στο ετήσιο συνέδριο της TED προσκαλούνται άνθρωποι με καινοτόμες ιδέες, πετυχημένοι επιχειρηματίες με ευαισθησία και διάθεση προσφοράς, εμπνευσμένοι καλλιτέχνες, άνθρωποι με πίστη και όραμα που ξέρουν να κάνουν το όνειρο πραγματικότητα. Ο κάθε ομιλητής έχει στη διάθεσή του 18 λεπτά για να παρουσιάσει στο κοινό αυτά που σκέφτηκε.

Μεταξύ των ομιλητών των συνεδρίων της διοργάνωσης περιλαμβάνονται τα ονόματα των Μπιλ Γκέητς, Αλ Γκορ, Γκόρντον Μπράουν, Ιζαμπέλ Αλιέντε, Μπιλ Κλίντον, Μπόνο. Οι δύο μεγαλύτερες διοργανώσεις του συνεδρίου γίνονται στο Λονγκ Μπιτς και στο Εδιμβούργο. Στο πλαίσιο του προγράμματος ανεξάρτητων τοπικών εκδηλώσεων με την ονομασία TEDx, αναπτύχθηκε στην Ελλάδα τον Μάιο του 2009 η οργάνωση TEDxAthens με σκοπό να μοιραστεί και το ελληνικό κοινό live την πρωτοπορία, την καινοτομία, την έμπνευση.^[1] Σύμβουλοι της Microsoft, θεσμικοί οικονομολόγοι και κοινωνικοί επιχειρηματίες, καινοτόμοι επιστήμονες και νέοι καλλιτέχνες πέρασαν από τα συνέδρια της τοπικής διοργάνωσης. Η προβολή στα συστημικά media ήταν καταιγιστική, με αποκορύφωμα το ξέσπασμα έγκριτης σχολιαστού γνωστών μπλογκ η οποία, μαγεμένη από την επιτυχία του ελληνικού συνεδρίου, αναφώνησε γεμάτη περηφάνια: «Γεια σου πατρίδα!».^[2] Ο εύγλωττος τίτλος του τελευταίου συνεδρίου της ΤΕDxAthens 2011 ήταν «The Art of Disruption» (Η τέχνη της ανατροπής). Σε άπταιστα μανατζερίστικα αγγλοελληνικά, σε μια επίδειξη σεμνότητας και μετριοπάθειας, οι μεσαίοι ήρωες της ανταγωνιστικότητας, οι ντόπιοι πιονιέροι του κοσμοπολιτισμού και της εφευρετικότητας αυτοσυστήθηκαν κάπως απειλητικά:

Το 2009 είχαμε μια λαμπρή ιδέα (Mind the Idea), να φέρουμε την εμπειρία TEDx στην Αθήνα. Το 2010 δε φοβηθήκαμε να ξεκινήσουμε ξανά από την αρχή (Starting from Scratch), γιατί μόνο παίρνοντας περισσότερη φόρα μπορείς να φτάσεις πιο μακριά. Το 2011 θέλουμε να ανατρέψουμε τα πάντα με το The Art of Disruption!^[3]

Ανάμεσα στους «αντιεξουσιαστές» ομιλητές ήταν ο Τζουλιάνο Τουμπίνο, Worldwide Director της Microsoft για θέματα καινοτομίας και αναδυόμενων επιχειρήσεων, και ο Τζορτζ Κουρούνης, ένας από τους διασημότερους κυνηγούς ακραίων φαινομένων στον κόσμο, ένας adventurer και ένας τηλεοπτικός παρουσιαστής… Το συνέδριο στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και του ΔΝΤ ήταν τροπικό, περιπετειώδες και «αναδυόμενο» από τον υπόνομο. Ερωτηθέντες για το τι σημαίνει για τους ίδιους «ανατροπή», απάντησαν τα κάτωθι:

ανατροπή σημαίνει to think out of the box, δηλαδή πρωτότυπη σκέψη, καινοτόμες ιδέες που θα παρεισφρύσουν μέσα σε συστήματα που ήδη ισχύουν και θα δημιουργήσουν ευκαιρίες για ανάπτυξη των δυνατοτήτων, ανάπτυξη της οικονομίας.^[4]

Ανατροπή για έναν ερωτηθέντα guerilla filmmaker είναι ο συγχρωτισμός και η επικοινωνία με τον απλό κόσμο στα ταξίδια του ανά τον κόσμο, η μετακίνηση με μέσα μαζικής μεταφοράς∙ εγχείρημα δύσκολο, όπως σημειώνει, αλλά σημασία έχει η επικοινωνία… Η επιτυχία ή η επιδημία του εγχειρήματος είναι σαρωτική, τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Το ίδιο και η ενθουσιώδης υποδοχή του από τον Τύπο, έντυπο και ηλεκτρονικό. Στην Ελλάδα της ύφεσης, της μιζέριας και της απαισιοδοξίας, η προβολή της ατομικής περίπτωσης που τα κατάφερε έγινε σημαία, παράδειγμα και οδηγός. Νέοι επιχειρηματίες-εξαγωγείς που ανακάλυψαν την τάδε σούπερ προσοδοφόρα και σπάνια καλλιέργεια ενός ειδικού σαλιγκαριού και την έκαναν για επαρχία, ο δείνα tech-freak που έστειλε ένα βιογραφικό στη Microsoft και τώρα κυκλοφορεί με Πόρσε στους δρόμους της Ουάσινγκτον, ο επίμονος κηπουρός, ο πεισματάρης καλλιτέχνης, που ζει σαν Σπαρτιάτης αλλά τρέφεται από την τέχνη του, έγιναν τα παραδείγματα της «νέας Ελλάδας», της Ελλάδας που αντιστέκεται, της Ελλάδας που επιμένει. Σύντομα αναρτήθηκαν και εξειδικευμένες ιστοσελίδες^[5] που εντόπιζαν και πρόβαλλαν τους πετυχημένους συμπολίτες μας, τα μικρά, προσωπικά γαλανόλευκα έπη της καθημερινότητας, στήθηκαν εκπομπές και tv spots που προβάλλουν το νέο πρόσωπο της νέας Ελλάδας στη νέα συνθήκη, ένα πρόσωπο που θα ανατρέψει τη στερεότυπη αρνητική εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, θα ανανεώσει το εθνικό κύρος, θα επαναφέρει τη χαμένη εθνική περηφάνια, θα φέρει επενδύσεις. Το καλοκαίρι έχει και Euro…

Η ώρα των πρωταγωνιστών
Τα χρόνια πέρασαν. Η εποχή της ανύψωσης του εθνικού κύρους που προσέφερε στην Ελλάδα η περίοδος του «εκσυγχρονισμού», με την ένταξη της χώρας στην ενιαία νομισματική ένωση, τις επενδύσεις και την αύξηση του ΑΕΠ ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων, ανήκει πια στο παρελθόν. Παραβίαση του Συμφώνου Σταθερότητας, υπερχρέωση, έλλειμμα, ύφεση, ΔΝΤ. Η λάμψη των Ολυμπιακών Αγώνων άφησε πίσω της χρυσόσκονη στις λάσπες. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης δίπλα στους ψυχρούς οικονομικούς δείκτες που επιβεβαίωναν την οικονομική ύφεση, δίπλα στον Παρθενώνα και τα σκονισμένα αρχαία μάρμαρα, πρόβαλλαν Έλληνες να απολαμβάνουν τον φραπέ τους σε ηλιόλουστα καφέ, νωθρούς και βολεμένους. Τα εγχώρια ΜΜΕ πρόβαλλαν τις εικόνες αυτές ξανά και ξανά. Το εθνικό αίσθημα πληγώθηκε ανεπανόρθωτα. Το αρχαίο κλέος αυτή τη φορά δεν αρκούσε ως απάντηση…

Οι μήνες περνούσαν, η χώρα βυθιζόταν στην κρίση, περικοπές και διαδηλώσεις, διαδηλώσεις και περικοπές. «Η μόνη λύση για έξοδο από την κρίση είναι η ανάπτυξη», έλεγαν και ξανάλεγαν πολιτικοί, δημοσιογράφοι, οικονομολόγοι, γείτονες. Κάποιοι κάτι σκέφτηκαν. Δεν είχαν τη λύση, είχαν όμως μια ιδέα. Μέσα στη σκληρή πραγματικότητα, μέσα στην ανάλγητη Ιστορία, μικρές ανθρώπινες ιστορίες ξεχώριζαν. Ήταν η ώρα των πρωταγωνιστών. Τα μέσα άρχισαν σιγά σιγά να προβάλουν τους άλλους Έλληνες, αυτούς που έκαναν την κρίση ευκαιρία, αυτούς που τόλμησαν να αλλάξουν σταδιοδρομία μετά από επιτυχημένες σπουδές, τους νέους επιχειρηματίες που είδαν στην κρίση το έδαφος για να ανοίξουν τα φτερά τους σε νέους τομείς επιχειρηματικότητας. Το μήνυμα ήταν σαφές: στην αποτυχία του πολιτικού συστήματος η λύση θα δοθεί από τα υποκείμενα, τους αδιάφθορους και τους καινοτόμους, τους ίδιους τους Έλληνες.

Η πλατφόρμα «Repower Greece» ανέλαβε την πρωτοβουλία 100 Seeds: «Θέλουμε δηλαδή να πάρουμε αυτές τις ιστορίες που αντανακλούν το άλλο πρόσωπο της Ελλάδας και να τις τοποθετήσουμε σε 100 εμφανίσεις σε διεθνή ΜΜΕ».^[6] Υποστηρικτές της κίνησης, μεταξύ άλλων, η Attica Bank, η Post Bank και συντονιστής το ΙΠΕΔΙΣ (Ινστιτούτο Περιφερειακού Διαλόγου και Στρατηγικής), ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που στοχεύει στην ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας μέσω της παραγωγής καινοτόμων και πρακτικών προτάσεων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προκλήσεων της σημερινής εποχής.

Από δίπλα, μεγάλος (διαδικτυακός και όχι μόνο) ντόρος έχει δημιουργηθεί τελευταία από το «σχέδιο διάσωσης» της χώρας του Πήτερ Οικονομίδη με τον εύγλωττο τίτλο «Rebranding Greece».^[7] Ο Οικονομίδης είναι ένας από τους Έλληνες γκουρού της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Και όχι άδικα. Είναι ο άνθρωπος που έχει συνδέσει το όνομά του με μεγάλα brands, κυρίως αυτό της Apple, όταν αυτή άλλαξε το ίματζ της και μαζί την ιστορία της, και από απαξιωμένη εταιρεία έφτασε να γίνει ο σημερινός κολοσσός. Σύμφωνα με την αφήγησή του, that’s all it takes: αν αλλάξεις την ιδέα που έχουν οι άλλοι για σένα, αλλάζεις αυτομάτως και τη μοίρα σου. Ο «μεγάλος οραματιστής», Στιβ Τζομπς, δεν χρειάστηκε πολλά, μόνο ένα απλό και βασικό σύνθημα: «Think different», μαζί με εικόνες «των τρελιάρηδων, των απροσάρμοστων, των επαναστατών και των ταραξιών» της ιστορίας, από τον Αϊνστάιν μέχρι τον Πικάσο, και από τον Χίτσκοκ μέχρι την Μαρία Κάλλας. Αυτών δηλαδή που, σύμφωνα με τη διαφήμιση της καμπάνιας, «μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, γιατί είναι τόσο τρελοί που πιστεύουν ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει».

«Γάμα την οικονομία!»
Ένα πράγμα έχουμε λοιπόν να κάνουμε: να διασκεδάσουμε τις «εντυπώσεις» που έχουν οι άλλοι για εμάς. Γιατί «το brand δεν είναι τίποτα παραπάνω από το σύνολο των εντυπώσεων που ζει μέσα στα κεφάλια των ανθρώπων», και «το branding η διαχείριση αυτών των εντυπώσεων».^[8] Και έτσι θα αλλάξουν όλα.

Η Ελλάδα είναι στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Αλλά δεν είμαστε ένα χρεοκοπημένο έθνος. Είμαστε Έλληνες. Άνθρωποι με τη δύναμη να οραματιστούμε. Άνθρωποι με την ευφυΐα να μετατρέψουμε το όραμα σε πραγματικότητα. Οραματιστήκαμε την Δημοκρατία. Οραματιστήκαμε την Ακρόπολη. Τώρα είναι καιρός να οραματιστούμε το Μέλλον.^[9]

Τα πάντα είναι ιδεολογία: «Γάμα την οικονομία. Οι άνθρωποι μπορούν να καταφέρουν σπουδαία πράγματα όταν αισθάνονται καλά». Πρόκειται, ασφαλώς, για την ιδεολογία του «αμερικάνικου ονείρου»: η «οικονομία» είναι δεδομένη (ίσες ευκαιρίες, ανοιχτά ενδεχόμενα, αξιοκρατία, αποθέωση της ατομικής αξίας και, βέβαια, της εργατικότητας) και συνεπώς αυτό που έχει σημασία είναι η προσωπική επιτυχία, η ευθύνη για την οποία βαραίνει αποκλειστικά το άτομο (βασίσου στις δυνάμεις σου, δούλεψε σκληρά και θα πετύχεις τα πάντα – αν δεν τα καταφέρεις, κάτι έκανες λάθος). Είναι σαφές ότι το ιδεολογικό αυτό πέπλο αποκρύπτει την πραγματική ουσία της κατάστασης, το γεγονός δηλαδή ότι, όπως διαπίστωσαν από την αμερικανική τους εμπειρία οι εξόριστοι μιας άλλης εποχής, η «ατομική επιτυχία» αποτιμάται αποκλειστικά με οικονομικούς όρους: «Όλοι αξίζουν όσα κερδίζουν και κερδίζουν όσα αξίζουν. Οι άνθρωποι κρίνουν τον εαυ τό τους βάσει της αξίας τους στην αγορά και μαθαίνουν ποιοι είναι από το πώς τα καταφέρνουν στην καπιταλιστική οικονομία» (Αντόρνο, Χορκχάιμερ, Διαλεκτική του Διαφωτισμού).


«Ψάξε, νιώσε, άλλαξε!»
Η νεοφιλελεύθερη απάντηση στην κρίση έρχεται ως αποτέλεσμα εσωτερικής αναζήτησης, αναβαπτισμένης οπτικής και πίστης στις δυνάμεις του Έλληνα. Από τα spot των ξένων μέσων κρατάμε την Ακρόπολη, αλλά το κάδρο αυτή τη φορά δεν συμπληρώνει ο φραπές αλλά ο εργατικός νέος επιχειρηματίας με όραμα και φιλοδοξίες. Δίπλα στην ξεφτισμένη ελληνική σημαία, ο σύγχρονος Κούρος κρατάει ipad και σημειώνει νέες ιδέες σε συνέδρια ανταλλαγής εμπειριών, επικοινωνεί, συζητάει, ονειρεύεται κέρδη. Η πρόοδος προϋποθέτει την αυτοπραγμάτωση και η αυτοπραγμάτωση θα έρθει μέσω της πίστης στη δύναμη που όλοι κρύβουμε μέσα μας.


Η ρητορική των νεόκοπων γκουρού της επιχειρηματικής επιτυχίας έχει κάτι από τις διακηρύξεις της σαϊεντολογίας και άλλων νεοφανών παραθρησκευτικών οργανώσεων που ευαγγελίζονται την προσφορά της γνώσης, την ανάπτυξη του νου, την οικονομική ανάπτυξη μέσω της ενδοσκόπησης και της θετικής σκέψης. Οι ομάδες της λεγόμενης «θετικής σκέψης» ή αλλιώς «ψυχολατρείες», υπόσχονται την αυτογνωσία, την ευημερία μέσω του ελέγχου της συνείδησης και της θετικής ενέργειας με την προσφορά καλοπληρωμένων σεμιναρίων, όπου οι πατέρες της αισιοδοξίας δίνουν λύσεις στους μπερδεμένους πολίτες των σύγχρονων μεγαλουπόλεων. Η οργάνωση TED και τα παρακλάδια της προκρίνουν μια προτεσταντικής έμπνευσης πειθαρχία της ανθρώπινης σκέψης, που συγκλίνει με τις καπιταλιστικές προτεραιότητες: σκέψου, νιώσε, άλλαξε, δημιούργησε, γίνε παραγωγικός!^[10]

Στο ίδιο μήκος κύματος, οι ομιλίες του Οικονομίδη είναι μεγάλα motivational events: μπορείς να καταφέρεις τα πάντα, αν πιστέψεις στις δυνάμεις σου· όταν θες κάτι πραγματικά, το σύμπαν συνωμοτεί για να το πετύχεις. Το motivation έχει δύο όψεις. Η μία είναι η όψη της συλλογικής αφύπνισης, για την οποία θα δώσουμε τη μάχη από κοινού, αρκεί να αφήσουμε στην άκρη αγκυλώσεις, νοοτροπίες και συμπεριφορές του ένοχου παρελθόντος. Είναι η συλλογική μάχη ενάντια στα ξένα συμφέροντα που επιβουλεύονται τη χώρα μας, αλλά και στα εσωτερικά συμφέροντα που θέλουν να κρατήσουν τη χώρα δέσμια στο υπανάπτυκτο παρελθόν της. Η άλλη όψη, η ατομική, είναι η αφύπνιση των «ξεχωριστών ανθρώπων», εκείνων δηλαδή που ξεπερνούν την ελληνική μίζερη νοοτροπία και «καινοτομούν», «πρωτοπορούν», «κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα», με μόνο εφόδιο την τόλμη και τις δυνάμεις τους.

Το γεγονός ότι το όλο σχήμα εικονογραφείται και πλαισιώνεται από τον θριαμβευτή Πύρρο Δήμα –που δεν είναι δα και ο πιο χαρακτηριστικός αντιπρόσωπος της «ελληνικής φυλής»– δεν φαίνεται να πτοεί κανέναν. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο ρωμαλέος ατομικισμός του νεοφιλελευθερισμού έρχεται να αγκαλιάσει έναν ιδιότυπο νεοσωβινισμό. Με έναν διεστραμμένο τρόπο, ο Πύρρος Δήμας ίσως είναι το σύμβολο του καταπιεσμένου ελληνισμού που, παρ’ όλες τις εξωτερικές αντιξοότητες και την «κακία των ξένων», τα βγάζει πέρα και στο τέλος θριαμβεύει, αναδεικνύοντας από τι μέταλλο είναι φτιαγμένη η «ελληνική ψυχή», που ποτέ δεν πεθαίνει. Γιατί η Ελλάδα «έχει πλουσιότερο DNA από οποιοδήποτε άλλο έθνος στον κόσμο». Το κοινό που γεμίζει τα αμφιθέατρα για να ακούσει τον Οικονομίδη και κατακλύζει με συγκινημένα σχόλια τις αντίστοιχες σελίδες του στο ίντερνετ, εκστασιάζεται από το αράδιασμα των ίδιων κοινοτοπιών και των ίδιων συλλογικών μύθων που διαπνέουν ολόκληρη την ιστορία της Ψωροκώσταινας: είμαστε η πιο ευλογημένη χώρα του κόσμου, έχουμε το καλύτερο κλίμα και τις ωραιότερες παραλίες του πλανήτη, κανενός λαού η ιστορία δεν μπορεί να συγκριθεί με την (αιωνόβια) δική μας, δεν υπάρχει τίποτα που να μην παράγει η ελληνική γη, δεν έχουμε ανάγκη κανέναν, οι άλλοι μας έχουν ανάγκη, που αν δεν ήμασταν εμείς θα ήταν ακόμα πάνω στα δέντρα. «Αχ, να γινόμουν πρωθυπουργός για μια μέρα και θα έβλεπες τι θα πάθαιναν οι Τούρκοι που μας παίρνουν τους τουρίστες και τα πετρέλαια». Να, εντέλει, γιατί όλα αυτά δεν αρκούν. Γιατί μας λείπει ο μεγάλος ηγέτης –ο Μαντέλα της εποχής μας, όπως λέει και ο Οικονομίδης– ο οποίος θα δώσει νέα πνοή στο brand της χώρας, ενώνοντας τους πάντες κάτω από τη σημαία της μεγάλης ιδιωτικής πρωτοβουλίας που, με την Ελλάδα στην καρδιά, θα ανοικοδομήσει τα χαμένα μας όνειρα. Το λάδι μας, το καλύτερο λάδι του κόσμου, θα κατακλύσει τα σουπερμάρκετ της οικουμένης, ο ελληνικός πολιτισμός θα ξαναπάρει τη θέση που του αξίζει και καθένας από εμάς θα γίνει ο πετυχημένος μικροαστός που πάντα ονειρευόταν. Αυτά που έλειπαν από την Ελλάδα το ’60-’70, βρέθηκαν το ’80. Σ' αυτή τη δοκιμασμένη συνταγή επιστρέφει ο νέος φιλελεύθερος λόγος: αντί για ζιβάγκο, i-phone. «Ήρθε η ώρα να φανταστούμε το μέλλον», λέει ο Πήτερ Οικονομίδης. Να το φανταστούμε όπως πάντα. Σαν παρελθόν.


«Make jobs, make cash, make hope!»: Εμπρός για τη νέα Ελλάδα

Στην Ελλάδα της κρίσης, με το καταρρακωμένο εθνικό κύρος και τον πληγωμένο εγωισμό, ένας αναβαπτισμένος πατριωτισμός αναδύεται μέσα από τις ταμπλέτες, τα smart phones και τα επικερδή ραπανάκια στην επαρχία. Αποδεχόμενοι τη συλλογική ενοχή για την παρακμή της χώρας, αλλάζουμε εμείς για να αλλάξει η Ελλάδα. «Να ανατρέψουμε τα στερεότυπα», διαβάζει κανείς στη σελίδα του Repower Greece, και πριν προλάβεις να τελειώσεις τη φράση τα έχει ήδη αντικαταστήσει με άλλα. Αντί του μουσακά έξυπνες καλλιέργειες, αντί του Ζορμπά πετυχημένοι επιχειρηματίες των νέων τεχνολογιών, αντί του φραπέ δραστήριοι εργάτες του πνεύματος. Η επίκληση ενός προτύπου επιτυχίας από τη δεξαμενή του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου, οικονομικού και συμβολικού, καταλήγει, παραδόξως με μια πρώτη ματιά, σε έναν νέου τύπου εθνικισμό. Το παρόν της Ελλάδας είναι ένα παρόν που δεν της αξίζει. Οι δραστήριοι, οι εργατικοί, οι πρωτότυποι, οι τολμηροί, οι νέοι που δεν έχουν συνδέσει το όνομά τους με τις χρεοκοπημένες πολιτικές επιλογές των παλαιότερων είναι αυτοί που θα ενσαρκώσουν το πνεύμα της νέας Ελλάδας, και αυτό είναι μια «ιδέα που αξίζει να διαδοθεί!».^[11]


Η νέα ελληνικότητα έχει ήρωες ανώνυμους πρωταγωνιστές, hi-tech σύμβολα και ισχυρούς χρηματοδότες (τράπεζες, μεγάλες εταιρείες, ίδρυμα Λαμπράκη). Η δόξα του ελληνικού παρελθόντος θα ξανακερδηθεί εφόσον φανούμε αντάξιοί της. Όπως κάθε εθνικιστική ρητορεία, έτσι και αυτή είναι επιλεκτική. Η αφήγηση της εθνικής συνέχειας ξεκινά από τα αρχαία αγάλματα, υπερπηδά τη λαϊκή ελληνικότητα των νεότερων χρόνων, κρατώντας από αυτή τις λαμπερές στιγμές του ’21 και της Αντίστασης, και απογειώνεται στο σήμερα υπό οριοθέτηση. Η εικόνα του τεμπέλη δημόσιου υπαλλήλου, του ράθυμου καφεπότη, του γραφικού διαδηλωτή μένει εκτός. Η νέα Ελλάδα θα έχει το χαμόγελο της επιτυχίας, θα τολμά, θα επιχειρεί και θα κρατάει ipad ή έστω την επόμενη καλλιέργεια σπιρουλίνας…

* * *

Σημειώσεις

[1] Η ιδέα εξαπλώθηκε σαν πανδημία. Ήδη στα καθ’ ημάς αναπτύχθηκαν οι TEDxThessaloniki, TEDxIoannina, TEDxKifisia κ.ά.^
[2] Λένα Διβάνη, «Τι είναι αυτό το TED», www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=4188 (28.11.2010).^
[3] http://tedxathens.posterous.com/the-art-of-disruption.^
[4] http://tedxathens.com/.^
[5] Βλ. ενδεικτικά: kali-ellada.blogspot.com και www.repowergreece.com. Στο πρώτο μπλογκ αναφέρονται τα εξής: «Η αρχική ιδέα ήταν ένα blog που να μπαίνει κανείς το πρωί και να ανασηκώνει τα φρύδια (που λέει ο λόγος) από μια απρόσμενα ευχάριστη είδηση που θα διαβάσει. Για κάθε ληστεία, δολοφονία, απαγωγή και κατάληψη της Ακρόπολης, υπάρχει μια ανακάλυψη, μια διάκριση, ένα ιατρικό θαύμα και μια καλή πράξη. Για κάθε Κούγια, Ψωμιάδη, Θέμο και Τσοχατζόπουλο υπάρχει ένας Πύρρος Δήμας, ένας Μιχάλης Δερτούζος, μια Αμαλία Καλυβίνου, και ένας Οδυσσέας Ελύτης. Το να επιλέγει κανείς να εστιάζει στα θετικά δεν είναι ούτε στρουθοκαμηλισμός, ούτε ουτοπισμός – αλλά αισιοδοξία».^
[6] Αλέξανδρος Κωστόπουλος στο άρθρο της Έρης Βαρδάκη, «Αναζητώντας την άλλη Ελλάδα», ΒΗMagazino, 29.1.2012, σ. 22.^
[7] Βλ. http://www.youtube.com/watch?v=Chhn5oEmITs· http://www.felixbni.com/Site/greece-vision.html.^
[8] http://www.slideshare.net/kooboo/brand-greece.^
[9] http://petereconomides.posterous.com/greece-one-ofthe-greatest-brands-thats-never.^
[10] «Αν όλοι σκεφτόμαστε θετικά, τότε όλα θα πάνε καλά», «Η ΑΛΛΑΓΗ ξεκινάει από το άτομο», «Συγκεντρώσου!», «Το παν είναι η θέληση», στο http://tedxathens.com/ και www.repowergreece.com.^
[11] «Εμείς ειδικά στην Ελλάδα πρέπει να είμαστε η γενιά που θα ταυτιστεί με τις λύσεις και όχι με τα προβλήματα», σημειώνει ο Αβραάμ Τσουκαλίδης, διοργανωτής του TEDxAthens, και ο Β. Τριαντόπουλος, πρόεδρος του Συνδέσμου Νέων Επιχειρηματιών Ελλάδας, Young Leaders, αποτελειώνει: «σήμερα είναι young, αύριο όμως leaders», στο Χ. Δαμουλιάνου, «Για μια καινούργια αρχή», εφ. Η Καθημερινή, 21.11.2010.^